Ushbu kitob Oʻzbekiston Respublikasi Qoraqalpogʻiston hududidagi shuvoqlar oilasiga mansub Ferula L. turkumiga bagʻishlangan. Unda oʻsimlikning biologik xususiyatlari, ekologik tarqalishi, xalq xoʻjaligidagi ahamiyati hamda muhofaza choralariga toʻxtalib oʻtilgan. Kitob bakalavriat talabalari uchun oʻquv qoʻllanma sifatida moʻljallangan boʻlib, unda ilmiy tadqiqotlar natijalari ham keltirilgan.
Ushbu bitiruv malakaviy ishi Termiz shahrida o‘simliklarning biomorfologik xususiyatlarini, ularning gullash biologiyasini va dorivor ahamiyatini o‘rganishga bag‘ishlangan. Tadqiqotda Ferula assafoetida L. o‘simligining Termiz shahri sharoitidagi gullash biologiyasi va uning mazmunan chuqur tahlili amalga oshirilgan. Tadqiqot natijalarida o‘simlikning biomorfologik xususiyatlari, gullash davri, havoga nisbatan sezgirligi hamda uning dorivorlik xususiyatlari atroflicha o‘rganilgan. Xulosa va tavsiyalar berilgan.
Ushbu matn turli xildagi o'simliklarning tuzilishi, ularning moslashuv xususiyatlari va ajratma kanallari joylashishini, shuningdek, smolali moddalarning saqlanishini o'rganishga bag'ishlangan ilmiy tadqiqot ishidir. Matnda Ferula turkumiga mansub o'simliklarning morfologiyasi, anatomiyasi, ontogenezi va boshqa biologik xususiyatlari batafsil yoritilgan.
Ushbu dissertatsiya ishi Ferula kuhistanica va Ferula tenuisecta o'simliklarining havo qismi polisaxaridlari, xususan, arabino galaktanlarning kimyoviy tarkibini va tuzilishini o'rganishga bag'ishlangan. Tadqiqotda ushbu polisaxaridlarning biotexnologik xususiyatlari, jumladan, prebiotik va antimikrob faolligi aniqlangan. Tadqiqot natijalariga ko'ra, F. kuhistanica arabino galaktani yuqori prebiotik faollikka ega ekanligi, F. tenuisecta ildizlari esa antimikrob faollikni namoyon etishi aniqlangan. Tadqiqot natijalari asosida "Arbifilan" nomli suvda eriydigan polisaxarid tayyorlangan.
Ushbu avtoreferat Oʻzbekiston florasidagi Ferula tadshikorum oʻsimligining ildiz smolasining kimyoviy tarkibi va biologik faolligini oʻrganishga bagʻishlangan. Tadqiqotda ushbu oʻsimlikning yengil uchuvchan qismlari, ikkilamchi metabolitlari, ferul kislotasi, uglevodlar, vitaminlar, makro va mikroelementlar oʻrganilgan. Shuningdek, smolaning mikroblarga va suyak yemirilishiga qarshi biologik faolligi aniqlangan. Tadqiqot natijalari asosida dorivor qoʻshimchalar ishlab chiqilgan va Oʻzbekiston Respublikasi Sanitariya-epidemiologiya osoyishtalik va jamoat salomatligi xizmati tomonidan tasdiqlangan.
Ushbu ilmiy ish O'zbekistonda, xususan Samarqand viloyatida keng tarqalgan Kovrak (Ferula L.) turkumiga mansub o'simliklarning tarqalishi, biologik xususiyatlari va dorivorlik ahamiyati bo'yicha tadqiqot natijalarini o'z ichiga oladi. Ishda Kovrak turkumining taksonomik tasnifi, turlarning geografik tarqalishi, o'simliklarning fitotsenozdagi o'rni, fenologiyasi hamda tibbiyot va xalq tabobatidagi qo'llanilishi haqida batafsil ma'lumotlar berilgan.
Ushbu kitobda Ferula turkumiga mansub ikki o'simlik, tatar ferulasi va jung'or ferulasining fitokimyoviy tarkibi o'rganilgan. O'simliklardan ajratib olingan biologik faol moddalar, ularning tuzilishi, stereokimyosi va farmakologik xususiyatlari tahlil qilingan. Yangi birikmalar aniqlanib, ularning tuzilishlari isbotlangan. Estrogen faollikka ega "Zofarol" preparatini olish usuli ishlab chiqilgan va uning tibbiyotda qo'llanilishi mumkinligi ko'rsatilgan. Olingan natijalar tibbiyot va farmatsevtika sanoatida qo'llanilishi mumkin.
Ushbu dissertatsiya avtoreferati Toshkent vohasi sharoitida Ferula tadshikorum Pimenov o'simligini introduktsiya qilish, uning biologik, anatomik va fitokimyoviy xususiyatlarini aniqlashga bag'ishlangan. Tadqiqot natijalari ushbu dorivor o'simlikni iqlimlashtirish va O'zbekiston farmatsevtika sanoati uchun uni yetishtirish texnologiyasini ishlab chiqishga qaratilgan.
Ushbu dissertatsiya Ferula tadshikorum va Ferula moschata nomli ikki noyob dorivor oʻsimlik turlarining in vitro sharoitida mikrokonal koʻpaytirishning samarali tizimini ishlab chiqish, ularning morfogenetik jarayonlarini oʻrganish hamda toʻqimalardagi biologik faol moddalar tarkibini aniqlashga bagʻishlangan. Tadqiqotda ushbu turlarning zaruriy sharoitlari, foydalaniladigan usullar va olingan natijalar batafsil yoritilgan. Tadqiqot natijalari asosida yangi texnologiyalar ishlab chiqilgan va ularning amaliy ahamiyati koʻrsatilgan.
Ushbu dissertatsiya o'simliklardan olingan murakkab moddalar asosida yangi dorilarni yaratish va ularning samaradorligini o'rganishga bag'ishlangan. Tadqiqotda Ferula tenuisecta o'simligining ildizidan ajratilgan seskviterpen spirtlari murakkab efirlari, ya'ni ferulen moddasining jinsiy a'zolarga, xususan, prostata bezi kasalliklariga ta'siri o'rganilgan. Shuningdek, ferulenning boshqa dori vositalari bilan kombinatsiyasi (androfer) ham sinovdan o'tkazilgan.