Ushbu kitob doktorlik dissertatsiyasining avtoreferati bo'lib, unda aksial-simmetrik ixcham gravitatsion ob'ektlar atrofidagi zarralar va elektromagnit maydonlarining nazariy va amaliy jihatlari ko'rib chiqilgan. Tadqiqotda qora o'ralar, neytron yulduzlar va g'alati yulduzlarning xususiyatlari, ularning atrofidagi fazoviy tuzilmalar va energetik jarayonlar batafsil tahlil qilingan.
Ushbu kitob, O'zbekiston Milliy Universiteti fizika-matematika fanlari nomzodi ilmiy darajasini olish uchun yozilgan dissertatsiyaning avtoreferati bo'lib, unda statsionar aksial-simmetrik fazoda umumiy nisbiylik astrofizik jarayonlari o'rganilgan. Dissertatsiya qora o'ralar, gravitatsion linzalar kabi kompakt ob'ektlardagi elektromagnit maydonlar va zarralar harakatini tahlil qilishga bag'ishlangan. Asosiy e'tibor, Kerr-Taub-NUT fazosidagi jarayonlarga, shuningdek, branalardagi qora o'ralar va ulardan energiya chiqarish mexanizmlariga qaratilgan.
Ushbu dissertatsiya ishida Oʻzbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasining axborot portali «ZiyoNet» va ilmiy kengashning veb-saytida joylashtirilgan tadqiqot materiallari asosida doktorlik dissertatsiyasi mavzusi va uning mazmuni, tadqiqot usullari, ilmiy yangiliklari, amaliy ahamiyati va asosiy natijalari bilan tanishish mumkin. Tadqiqotda Kerr-Kiselev qora tuynuklari atrofidagi spinli va spinsiz zarrachalar dinamikasi va energiya olish jarayonlari, shuningdek, zaryadlangan torlarning dinamikasi o'rganilgan. Tadqiqotda qo'llanilgan usullar jumlasiga matematik usullar, umumiy nisbiylik nazariyasi va statistika kiradi. Tadqiqotning ilmiy yangiligi sifatida zarrachalar to'qnashuvidagi massa markazi energiyasining kvintessensiya maydoni ortishi bilan kamayishi, eng katta spinga ega bo'lgan zarralarning KK qora tuynuklari atrofidagi barqaror orbitaga yaqin turishi va boshqa muhim ilmiy yangiliklar keltirilgan. Tadqiqotning amaliy natijalari esa GRO 1655-40, XTE 1550-564 va GRS 1915+105 mikrokvazarlaridagi qora tuynuklar massasini aniqlashda va boshqa ko'plab tadqiqotlarda foydalanish mumkinligi ko'rsatib berilgan.
Ushbu dissertatsiya mavzusi "Muqobil gravitatsiya nazariyalari doirasida aksial-simmetrik obyektlar atrofida relyativistik astrofizik jarayonlar" deb nomlanadi. Tadqiqotda relyativistik astrofizikaning muhim masalalaridan biri, ya'ni muqobil gravitatsiya nazariyalarida noyob obyektlar atrofidagi relyativistik jarayonlarni o'rganishga qaratilgan. Xususan, muqobil gravitatsiya nazariyalarida geometrik optika, gravitatsion linzalanish, qora tuynuk soyalari, magnit maydonlar va zaryadlangan zarralar harakatining o'ziga xos xususiyatlari tahlil qilingan. Tadqiqotda zamonaviy nazariy va kuzatuv ma'lumotlari asosida olingan natijalar taqqoslanib, muqobil gravitatsiya modellariga cheklovlar qo'yilgan.
Qisqacha mazmun mavjud emas.
Ushbu maqola Eynshteyn-Yang-Mills nazariyasida yangi muntazam yechimlarni qurishga bag'ishlangan. Yechimlar statik, eksenel simmetrik va asimptotik tekisdir. Ular (k, n) butun sonlar juftligi bilan tavsiflanadi, bu erda k qutb burchagi va n azimutal burchak bilan bog'liq. Ma'lumki, sferik va eksenel simmetrik EYM yechimlari k = 1 ga ega. k > 1 uchun yangi yechimlar paydo bo'ladi, ular ikkita shoxni hosil qiladi. Ular n ning minimal qiymatidan yuqori mavjud bo'lib, k bilan ortadi. Massa shoxining pastki qismidagi yechimlar Eynshteyn-Yang-Mills-Higgs nazariyasining ma'lum yechimlari bilan bog'liq bo'lib, u erda Higgs maydonining tugunlari halqalarni hosil qiladi.
Ushbu kitob silindrik qatlamlarning tebranish nazariyasiga bag'ishlangan. Unda oldindan zo'riqish va material anizotropiyasi hisobga olingan holda o'qsimmetrik tebranishlar ko'rib chiqiladi. Kitobda doiraviy silindrik qatlamlarning bo'ylama-radial va buralish tebranishlari, shuningdek, ularning xususiyatlari va qo'llanilishi haqida batafsil ma'lumotlar keltirilgan. Materialning viskoelastik xususiyatlari ham hisobga olinadi. Kitobda keltirilgan nazariyalar va formulalar muhandislik hisoblarida va silindrik konstruksiyalarning dinamik xatti-harakatini tahlil qilishda foydalanish uchun mo'ljallangan.
Ushbu bobda oʻq oʻqi boʻylab simmetrik boʻlgan dumaloq silindr qatlamlarning tebranish nazariyasi koʻrib chiqiladi, bunda oldindan berilgan kuchlanish va material anizotropiyasi hisobga olinadi. Oldindan kuchlanish holati deformatsiyalanuvchi jismlarda fizik-kimyoviy jarayonlar va texnologik operatsiyalar natijasida yuzaga keladi, shuningdek, u maqsadli ravishda konstruktiv fikrlash asosida yaratilishi mumkin. Shu munosabat bilan dinamik yuklamalarga taʼsirini hisoblashda elementlarning oldindan kuchlanish holatini hisobga olish zaruriyati yuzaga keladi. Ushbu nazariyada, qatlamning oʻqi silindrsimon koordinatalar tizimining z oʻqi boʻylab yoʻnaltirilgan va qatlam uning sirtlarida qoʻllaniladigan kuchlanish taʼsiriga uchraydi.
Ushbu maqolada Rossiya va xorijda zo'ravonlikka uchragan ayollar uchun ijtimoiy ishlar tajribasi tahlil qilingan. Qiyinchilikdagi hayotiy vaziyatlarga duch kelgan ayollar uchun zamonaviy ijtimoiy yordamning yangi shakllari, jumladan, inqirozli markazlar muhokama qilingan. Mualliflar, shuningdek, bunday markazlarning Rossiyadagi va boshqa mamlakatlardagi faoliyatini qiyoslaydi va oiladagi zo'ravonlikka qarshi kurashda xalqaro tajribaning ahamiyatini ta'kidlaydi.
Ushbu tadqiqotda Eynshteyn-Maksvell-skalyar maydon tenglamalarining aniq analitik yechimlari o'rganilgan. Tadqiqotda sferik simmetrik va statsionar gravitatsion skalyar maydon va Einstein maydon tenglamalari bilan bog'liq bo'lgan aniq yechimlar olingan. Tadqiqotda, shuningdek, gamma-metrika va Eres-Rozen metrikalarining umumlashtirilgan shakllari olingan va zarralar harakatining xususiyatlari, ISCO radiusi va boshqa muhim parametrlar o'rganilgan. Tadqiqot natijalari umumiy nisbiylik nazariyasi va astrofizika sohasidagi mavjud bilimlar bilan uyg'unlashgan va yangi ilmiy tushunchalar beradi.