Нарратив тузилмаларнинг когнитив шакл топиши ва уларнинг бадиий матнда воқеланиши (У. Фолкнернинг “The Sound and the Fury” ва “Аs I Lay dying” асарлари мисолида)
Ushbu dissertatsiya
Ushbu dissertatsiya
Qisqacha mazmun mavjud emas.
Ushbu hujjatda Dilara Mitxatovna Xalilovaning rus ornametal prozasida nominativ qatorlarning semantik-funktsional xususiyatlariga bag‘ishlangan dissertatsiyasi rezumesi keltirilgan. Dissertatsiyada nominativ qatorlar monologik badiiy-prozaik hikoyaning subyektiv-ekspressiv sintaktik birligi sifatida o‘rganilgan. Ishda XX asr boshidagi rus ornametal prozasida nominativ qatorlarning formal tuzilishi va semantik-funktsional xususiyatlarini o‘rganish maqsad qilingan. Tadqiqotda tavsifiy, qiyosiy-chog‘ishtirma va statistik metodlardan foydalanilgan. Natijada, she‘riy nutqga nisbatan ornametal nasrda nominativ qatorlarni ommalashtirish, murakkablashtirish va ularni matnga kiritishning har xil usullari qo‘llanilishi va unda tayanch otlarning leksik-semantik razryadlari va tematik guruhlarining kengroq to‘plami taqdim qilinganligi aniqlangan. Shuningdek, nominativ qatorlarning an‘anaviy va noan‘anaviy, oddiy va birlashtirilgan semantik modellari aniqlangan hamda ornametal nasr uchun mazkur semantik modellarning o‘ziga xos turlari topilgan. Tahlil qilingan modernist yozuvchilar romanlarining parchalarida vertikal kesishuvda nominativ qatorlar muallif tavsifini subyektivlashtiradi; voqelikni ham statik ham dinamik tasvirlanishini amalga oshiradi; xarakterologik funktsiyani bajaradi; boblarning kompozitsiyasi va mavzusi birligini jipslashtiradi; asarlarning markaziy mavzu, g‘oya, obrazlari tasvirini va ma‘nosini mujassamlashtirish vositasi sifatida qo‘llaniladi. Ushbu tadqiqot natijalari oliy o‘quv yurtlarida hozirgi rus tili sintaksisi va stilistikasini, badiiy asar tilini o‘rganish bo‘yicha maxsus kurs va seminarlarda, maktablarda rus tili va adabiyotini o‘qitish amaliyotida foydalanish mumkin.
Ushbu hujjatda Dilara Mitxatovna Xalilovaning "XX asr rus nafis nasrida nominativ qatorlarning semantiko-funktsional xususiyatlari" mavzusidagi dissertatsiyasi haqida ma'lumot berilgan. Unda asarning dolzarbligi, tadqiqotning maqsadi va vazifalari, tadqiqot usullari, olingan natijalar, ilmiy yangilik, nazariy va amaliy ahamiyati, aprobatsiya va nashrlar haqida so'z boradi. Dissertatsiyada nominativ qatorlar (nominativ zanjirlar) rus adabiy tilshunosligida nafis nasrning muhim unsuri sifatida o'rganiladi, ularning tuzilishi, semantikasi va funktsiyalari tahlil qilinadi. Asar nafaqat mutaxassislarga, balki rus tili va adabiyoti bilan qiziquvchilarga ham mo'ljallangan.
Ushbu bitiruv malakaviy ishida Gabriel Garsia Markesning «Yuz yil yolg'izlik» romanidagi ertak va miflar o'rganiladi. Unda roman nafaqat lotin amerika xalqlari hayoti va urf-odatlari, balki insoniyatning abadiy muammolari, yolg'izlik, sevgi, urush, xiyonat kabi masalalarni ham qamrab olganligi ko'rsatib o'tilgan. Ishda romanning mifologik asoslari, xususan, oilaviy saga, tarixiy voqealar, va folklordan foydalanish jihatlari tahlil etilgan. Shuningdek, roman janri, kompozitsiyasi va personajlar tizimiga e'tibor qaratilib, undagi mif va ertaklarning o'ziga xos xususiyatlari ochib berilgan.
Ushbu dissertatsiya adabiy matnni kognitiv talqin qilishga bag'ishlangan bo'lib, unda adabiy matnning xususiyatlari, uni o'rganish usullari, semantik tahlili, intertekstuallik, ramzlar va kognitiv modellashtirish kabi masalalar ko'rib chiqiladi. Tadqiqot adabiy matnni tushunish va talqin qilishda kognitiv lingvistikani qo'llashning yangi yo'llarini ochishga qaratilgan.
Ushbu dissertatsiya Oʻzbekiston Respublikasi oliy taʼlim tizimining bugungi rivojlanish bosqichida jahon adabiyoti durdonalari, xususan, XX asrning oxiri va XXI asr boshlarida yuzaga kelgan adabiy-estetik hamda falsafiy-psixologik izlanishlarning shakllanishi asosida jahon hikoyachiligida oʻz ifodasini topgan norealistik talqin uslublarini oʻrganishga bagʻishlangan. Zamonaviy oʻzbek nasrida, xususan, hikoya janrida norealistik talqinning oʻziga xos xususiyatlari, obraz tizimi, kompozitsiya va uslubiy imkoniyatlari, adabiy jarayonning rivojlanishidagi oʻrni, oʻziga xos milliy talqin va izlanishlarni aniqlash tadqiqot ishining asosiy maqsadi hisoblanadi.
Ushbu kitob ingliz tilidagi ertaklarning lingvokulturologik xususiyatlarini o'rganishga bag'ishlangan. Unda ertak matnlarining tuzilishi, tili va madaniy jihatlari tahlil qilinadi. Kitobda ertaklarning janr xususiyatlari, ularning turlari va lingvistik vositalar bilan ifodalanishi ko'rib chiqiladi. Shuningdek, ertaklarning qahramonlari, ularning xususiyatlari va madaniy ahamiyati yoritilgan.
Ushbu kitobda boshlang'ich sinflarda ertaklar bilan ishlash uslublari, tahlil qilish, o'qish darslari, darsliklar, ilmiy maqolalar muhokama qilinadi. Folklor ertaklarining o'ziga xos xususiyatlari ham tavsiflanadi. Darsda bolalarning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish uchun maslahatlar beradi, ayniqsa ertaklarni sahnalashtirish, rolli o'qish. Talabalarning so'z boyligini va nutqini rivojlantirish uchun mashqlar beradi. Kitob matnni tahlil qilishda, reja tuzishda, ifodali o'qishda va hikoyalarni o'rganishda yordam beradi.
Dissertatsiyada zamonaviy oʻzbek nasrida noan'anaviy qissalar poetikasi, uslub, janr va xronotop talqini tadqiq qilingan. Tadqiqotda dunyo adabiyotshunosligida qissa janrining genezisi va taraqqiyot tendensiyalari, uning shakllanish bosqichlari va an'anaviylik, noan'anaviy qissalarda uslubiy-shakliy izlanishlar masalalari ochib berilgan. Shuningdek, zamonaviy oʻzbek qissalarida noan'anaviy obrazlarning qiyosiy tahlili va ijodkor fitrati muammosi alohida tadqiq qilingan.