Мақолада Тошкент воҳасининг қадимги номи бўлган Чоч топонимининг келиб чиқиши ва манбаларда ёритилиши таҳлил қилинган. Чоч номининг турли даврлардаги шакллари, маънолари ва ҳудудга нисбатан ишлатилиши кўриб чиқилган. Шунингдек, топонимнинг турли тарихий манбаларда қайд этилган маълумотлари, жумладан, Сосонийлар ёзувлари, хитой манбалари ва юнон географикларининг асарлари таҳлил қилинган.
Ushbu avtoreferat O'rta Osiyo tarixida o'ziga xos o'rin tutgan Choch vohasi va uning G'arbiy Turk xoqonligi davridagi boshqaruvi haqida batafsil ma'lumot beradi. Unda Choch vohasining ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy va madaniy hayoti, hukmron sulolalar, ularning boshqaruv tizimi va xalqaro aloqalari keng yoritilgan. Tadqiqot Xitoy, arab, fors, so'g'd va qadimgi turkiy manbalar hamda arxeologik topilmalar asosida amalga oshirilgan. Kitobda Chochning strategik ahamiyati, savdo-iqtisodiy rivojlanishi, madaniy aloqalari va boshqaruvning mahalliy va xoqonlik an'analari asosida shakllanishi tahlil qilinadi. Shuningdek, tadqiqotda Choch vohasi ma'muriy markaz sifatida o'ziga xos o'rin tutganligi va bu hududning Turk xoqonligi uchun muhimligi ta'kidlanadi.
Мақолада қадимги ва ўрта асрларда Чоч воҳасининг урбанизациялашган минтақага кириши тарихий манбалар асосида ёритилган. Чочнинг географик жойлашуви, иқтисодий ва маданий алоқалари, шаҳарларнинг пайдо бўлиши ва ривожланиши, суғориш тизимлари ва диний эътиқодлари таҳлил қилинган. Қанқа давлатининг инқирози ва Чочнинг мустақил мулкка айланиши жараёнлари кўриб чиқилган.
Kitobda ochko'z qushcha haqida ertak keltirilgan. Bir zamonlarda jarangdor ovozli kichkina qushcha bo'lgan ekan. Uning nomi "Bu meniki" ekan, chunki u har safar qir-adir va daryolar ustidan uchib o'tayotib "Bu meniki, bu meniki!" deya chirqillarkan. Bir kuni qushcha osmonda uchib borayotib mevasi g'arq pishib yotgan bir daraxtga ko'zi tushibdi. Daraxtning mevasi shunchalnk ko'p ekani qushcha ularni bir o'zi bir yilda ham yeb bitira olmasligi aniq. Buning ustiga daraxtning yon-atrofida birorta ham qush zoti ko'rinmaskan. Qushcha o'zining bunday topilmasidan behad xursand bo'lib, asta daraxt shoxiga kelib qo'nibdi. U shoxdan shoxga sakrab, mevalami cho'qib yeya boshlabdi va tez orada qorni to'yib qolibdi. Biroq u bu daraxtni boshqa qushlar ham topib olib, uning mazali mevalarini yeb tugatishidan juda xavotirlanibdi. Qushcha qo'rquvga chiday olmay, ovozining boricha "Bu meniki, bu meniki, bu meniki!" deya chirqillabdi. Qushcha shunchalik qattiq chirqillabdiki, uning ovozini tevarak-atrofdagi qushlamnng hammasi eshitibdi. Ular biror hodisa yuz bermadimikin, degan xayolda zum o'tmay o'sha yeiga uchib kelishibdi. Qushlar bu yerda ajoyib, mazali mevalar g'arq pishib yotganini ko'rishibdi-yu, yopirilib o'zlarini mevalaxga urishibdi. Birpasda hamma mevalami cho'qilab yeb tugatishibdi-yu, yanaqaytib uchib ketishibdi. Mittigina ochko'z qushcha shipshiydan bo'lgan daraxt atrofida chir aylanganicha "Bu meniki, bu meniki!" deb chirqillab qolaveribdi.
Ushbu kitobda O'rta Osiyoning qadimiy shaharlaridan biri bo'lgan Toshkent (Chach)ning o'rta asrlardagi tarixi va madaniyati arxeologik materiallar asosida o'rganilgan. Kitobda Toshkent vohasining geografik o'rni, shaharning shakllanishi, rivojlanishi, siyosiy hayoti, hunarmandchiligi va madaniy aloqalari yoritilgan. Shuningdek, unda o'rta asrlarga oid arxeologik yodgorliklar, jumladan, Shoshtepa, Kugaytepa, Minguryuk, Aktepa (Yunusobod), Aktepa (Chilonzor) va Binkat shaharlari haqida ma'lumotlar keltirilgan.
Ushbu kitob Oʻzbekiston arxeologiyasi, xususan, Turk xoqonligi davridagi Choch vohasi chorvadorlari madaniyatini ilmiy tadqiq etadi. Tadqiqotda ushbu davr chorvadorlarining moddiy madaniyatini, ijtimoiy-iqtisodiy va diniy hayotini, shuningdek, ularning siyosiy va ma'muriy tuzilmalarini oʻrganishga qaratilgan.
Ushbu kitob Oʻzbekiston poytaxti Toshkent shahrining qadimiy va oʻrta asrlardagi tarixini arxeologik materiallar asosida oʻrganishga bagʻishlangan. Unda Choch (hozirgi Toshkent vohasi) va Iloq (Ohangaron vodiysi) hududlarida olib borilgan arxeologik tadqiqotlar natijalari, topilgan yodgorliklar va artefaktlar tahlili orqali shahar madaniyati, iqtisodiyoti va siyosiy hayoti yoritilgan. Kitobda shaharning shakllanishi, rivojlanishi va urbanizatsiya jarayonlari, shuningdek, qoʻshni hududlar bilan madaniy va savdo aloqalari koʻrib chiqiladi.
Ertakda maqtanchoq jo'ja haqida hikoya qilinadi. Ona tovuqning o'n bir bolasidan biri doimo o'zini maqtaydi va boshqalarni mensimaydi. Uning bu xulqi atrofdagilarga yoqmaydi. Bir kuni u o'ziga mos uy qidirib yo'lga chiqadi. Yo'lda soy, olov, daraxt kabi narsalarga duch keladi va ularga yordam berishdan bosh tortadi. Oxir-oqibat, bir uyga kirib qoladi, lekin u yerda uni oshpaz ushlab oladi. Oshpaz uni yuvmoqchi bo'ladi, lekin jo'ja yordam so'ragan suv va olov unga yordam bermaydi, chunki u ilgari hech kimga yordam bermagan edi. Jo'ja qochib qutuladi va uyga qaytib, maqtanchoqlikni tashlaydi.
Ushbu dissertatsiya Oʻrta Osiyo, xususan, Choch va Ustrushona togʻli hududlarining oʻrta asr aholisi jismoniy xususiyatlarini oʻrganishga bagʻishlangan. Tadqiqotda arxeologik topilmalar, zamonaviy bioarxeologik metodlar, xususan, kraniometriya va paleopatologiya usullaridan foydalangan holda aholining ijtimoiy-iqtisodiy hayoti, turmush tarzi va sogʻligʻi tahlil qilingan. Xususan, Songak va Toshbuloq qabristonlaridan olingan skelet qoldiqlari asosida aholining jinsini, yoshini, boʻyini aniqlash, hamda tish va suyak kasalliklari, jismoniy yuklamalar natijasida yuzaga kelgan oʻzgarishlar oʻrganilgan. Tadqiqot natijalari mintaqa aholisining koʻchmanchi-chorvador hayot tarzi, ularning ovqatlanish ratsioni, otlardan foydalanishi kabi jihatlarni ochib beradi. Tadqiqot Oʻzbekiston tarixini oʻrganishda yangi maʼlumotlar berishi, shuningdek, bioarxeologiya sohasida amaliy qoʻllanma sifatida ham xizmat qilishi mumkinligi taʼkidlangan.
Ushbu avtoreferat Gulsanam Tursunova tomonidan yozilgan va u ommabop portladcementlar uchun yangi turdagi kompozitsion qo'shimchalar bilan yangi texnologiyalar ishlab chiqish mavzusiga bag'ishlangan. Tadqiqotda mahalliy xomashyo (TAMD, ohaktosh, KFSF, ABOS) asosida yangi kompozitsion qo'shimchalarni (KP) tanlash, ularning kimyoviy va mineralogik tarkibi, gidravlik va puzzolan faolligini o'rganish, hamda yangi turdagi kompozitsion portladcementlar (KPC) ishlab chiqarish texnologiyasini ishlab chiqish ko'zda tutilgan. Tadqiqotda KPC ning jismoniy-mexanik xususiyatlariga ta'sir etuvchi omillar, ularning gidratlanish jarayonlari va mikrostruktura shakllanishi o'rganilgan.