Ushbu kitob "Fizika fanidan 5-mustaqil ishi: Nisbiylik nazariyasi"ga bag'ishlangan. Unda nisbiylikning mexanik printsipi, maxsus nisbiylik nazariyasining postulotlari, Lorents almashtirishlari va undan kelib chiqadigan xulosalar, tezliklarni qo'shishning relyativistik qonuni va moddiy nuqta relyativistik dinamikasining asosiy qonuni kabi mavzular ko'rib chiqilgan.
Ushbu kitob Galiley va Nyutonning nisbiylik prinsipiga bag'ishlangan bo'lib, unda inersial sanoq sistemalarida fizik hodisalarning bir xilligi, yorug'lik tezligining doimiyligi kabi asosiy tushunchalar muhokama qilinadi. Shuningdek, Galiley almashtirishlari va Lorens almashtirishlari, relyativistik dinamikaning asosiy qonuni hamda klassik mexanikaning qo'llanish chegaralari ko'rib chiqiladi.
Ushbu kitobda nisbiylik va kvant nazariyalari tarixi, ularning shakllanishi va rivojlanishi, hamda bu nazariyalarning asosiy qoidalari, fizik hodisalarni tushuntirishdagi oʻrni va amaliy qoʻllanishlari haqida batafsil ma'lumot berilgan. Kitob fizika va falsafa bilan qiziquvchi keng kitobxonlar ommasiga moʻljallangan.
“Nisbiylik va kvant nazariyalari tarixi” kitobi nisbiylik va kvant nazariyalarining shakllanishi hamda rivojlanish tarixini o'rganishga bag'ishlangan ilmiy risola. Kitobda ushbu nazariyalarning yaratilishida Albert Eynshteyn, Maks Plank, Nils Bor kabi buyuk olimlarning xizmatlari, nazariyalarning maydonga kelishida yuzaga kelgan turli xil qarashlar hamda nazariyalarning asosiy qoidalarini tushuntirishga harakat qilingan. Shuningdek, kitobda fizika tarixida muhim o'rin tutgan atomizm, efir, harakatdagi jismlar optikasi, fazo va vaqt haqidagi tasavvurlarning rivojlanishi, maxsus va umumiy nisbiylik nazariyalarining yaratilishi va ularning tajribalarda tasdiqlanishi, shuningdek, kvant nazariyasining shakllanishi va rivojlanish bosqichlari, jumladan, foton, korpuskulyar-to'lqin dualizmi, atomning tuzilishi, Bor atom modeli, kvant mexanikasi va kvant elektronikasining yaratilishi kabi muhim mavzular yoritilgan. Kitob keng kitobxonlar ommasiga mo'ljallangan bo'lib, uning maqsadi o'quvchilarda ushbu murakkab nazariyalarga bo'lgan qiziqishni oshirish hamda ularni o'rganishga undashdir.
Ushbu kitob maxsus nisbiylik nazariyasi elementlarini o'rganadi. Kitobda klassik mexanika qonunlarining yorug'lik tezligiga yaqin tezliklarda harakatlanuvchi jismlarga tatbiq etilishi, Galileyning nisbiylik prinsipi, koordinatalar uchun Galiley va Lorens almashtirishlari, tezlik va tezlanishni almashtirish, klassik mexanikadagi invariant kattaliklar, Eynshteynning nisbiylik nazariyasi postulatlari, massa va energiyaning bog'lanish qonuni kabi mavzular batafsil yoritilgan.
Ushbu ma'ruza matnlari to'plami "Elektrodinamika va nisbiylik nazariyasi" fanidan O'zbekiston Respublikasi Xalq ta'limi vazirligi Abdulla Qodiriy nomli Jizzax Davlat Pedagogika Instituti Fizika-matematika fakulteti "Fizika va astronomiya" yo'nalishi talabalari uchun tayyorlangan. Ma'ruzalar davlat standartlari va o'quv dasturi talablariga muvofiq bo'lib, elektrodinamikaning asosiy tushunchalari, qonunlari, elektr maydoni, kuchlanishi, o'tkazuvchanlik, dielektriklar, magnitizm, elektromagnit induktsiya, o'zgarmas tok, o'zgaruvchan tok va yarim o'tkazgichlar kabi mavzularni o'z ichiga oladi. Kitobda nazariy ma'lumotlar bilan bir qatorda, mavzularni mustahkamlash uchun misollar va amaliy mashg'ulotlar ham keltirilgan.
Ushbu oʻquv-uslubiy qoʻllanmada maxsus nisbiylik nazariyasi elementlari bayon etilgan. Bayon etish qisqacha tarixiy muammo, efir muammosidan boshlangan. Galiley nisbiylik prinsipi va almashtirishlari haqida qisqacha toʻxtalib, Eynshteyn postulatlari va ular asosida Lorens almashtirishlari keltirilib chiqarilgan. Lorens almashtirishlaridan kelib chiquvchi oqibatlar (bir vaqtlilik, uzunlikning nisbiyligi va vaqtning sekinlashishi) tushuntirilgan. Relyativistik impuls va relyativistik energiya formulalari keltirilib chiqariladi.
Ushbu o'quv-uslubiy qo'llanma Ajiniyoz nomidagi Nukus davlat pedagogika institutida tayyorlangan bo'lib, unda maxsus nisbiylik nazariyasi elementlari atroflicha bayon etilgan. Qo'llanmada fizika fanining rivojlanish tarixi, Nyuton mexanikasidan maxsus nisbiylik nazariyasiga o'tish, Lorens almashtirishlari, ulardan kelib chiqqan oqibatlar (vaqtning nisbiyligi, uzunlikning qisqarishi, massa va energiya o'zaro bog'liqligi), relyativistik impuls va energiya kabi mavzular chuqur yoritilgan. Kitobda ko'plab formulalar, illyustratsiyalar va misollar keltirilgan bo'lib, talabalarning mavzuni yaxshi o'zlashtirishlari uchun qo'shimcha ma'lumotlar berilgan. Qo'llanma OTM talabalari, akademik litsey o'quvchilari va fizika bilan qiziquvchilar uchun mo'ljallangan.
Ushbu oʻquv qoʻllanmada molekulalarning tebranish va aylanma harakatlari, ularning spektrlarining asosiy tushunchalari, shu jumladan atomlararo masofa, elektr va magnit dipol momentlari, shuningdek, tebranish va aylanish spektrlarining intensivligiga ta'sir etuvchi omillar batafsil yoritilgan. Shuningdek, molekulalarning simmetriya elementlari, vodorod bog'lanish va uning spektrdagi namoyon boʻlishi, infraqizil va Raman spektroskopiyasining asosiy tushunchalari, shuningdek, molekulalarning spektral parametrlari va ularning hisoblash usullari bayon etilgan.
Ushbu o'quv-uslubiy majmua «O’tkinchi jarayonlar» fanini o’qitish bo’yicha ma’ruza, tajriba, amaliy mashg’ulotlar asosida yaratilgan bo’lib, unda ma’ruza, amaliy mashg’ulotlarni o’rganish bo’yicha 60710600 – Elektr energetikasi ta’lim yo’nalishi uchun fanning o’quv dasturi, ishchi o’quv dasturi, ma’ruzalar matni, tajriba va amaliy mashg’ulotlariga uslubiy ko’rsatmalar, ta’lim texnologiyasi, vizual va ko’rgazmali taqdimot slaydlari, savol-javoblar, test savollari jamlangan. Mazkur o’quv-uslubiy majmua oliy o’quv yurtlari talabalari uchun tavsiya etiladi. Shu bilan birga o’quv-uslubiy majmuadan professor-o’qituvchilar, ilmiy xodimlar, tadqiqotchilar va korxonalarning mutaxassislari foydalanishlari mumkin.