Ushbu bitiruv malakaviy ishi soya navlarini yetishtirishda hosildorlikni oshirish masalalariga bag'ishlangan. Unda soya o'simligining biologik xususiyatlari, o'stirish texnologiyasi, turli tuproq-iqlim sharoitlarida hosildorlikka ta'siri o'rganilgan. Tadqiqot natijalari Sirdaryo viloyati sharoitida soya navlarini yetishtirish uchun maqbul ekish sxemalarini aniqlashga qaratilgan.
Mazkur ishda O‘zbekiston sharoitida soyani sug‘orish va oziqlantirish me’yorlarini to‘g‘ri tanlashning hosildorlikka ta’siri ilmiy jihatdan o‘rganilgan. Tadqiqot davomida
Ushbu kitob O'zbekistonda soya yetishtirishning dolzarbligi, agrotexnik usullari, navlarining hosildorligiga ekish me'yorining ta'siri kabi mavzularni o'z ichiga oladi.
Ushbu kitob soya o'simligining biologik xususiyatlari, yetishtirish texnologiyalari va mintaqaviy xususiyatlarini o'rganishga bag'ishlangan. Unda O'zbekiston sharoitida, xususan Xorazm viloyatida istiqbolli soya navlarini yetishtirishning ilmiy asoslari, agrotexnik tadbirlari, suv almashinuvi xususiyatlari va hosildorlikni oshirish yo'llari ko'rib chiqilgan.
Ushbu dissertatsiya avtoreferati Namangan muhandislik-texnologiya institutida tayyorlangan bo'lib, unda mahalliy soya dukkagidan olingan sutni qo'llab sutli margarin retsepturasini ishlab chiqish mavzusi yoritilgan. Tadqiqotda soya sutidan foydalanib, veganlar uchun mo'ljallangan va iqtisodiy jihatdan samarali bo'lgan sutli margarin ishlab chiqish texnologiyasi ishlab chiqilgan.
Ushbu maqola O'zbekistonda soya yetishtirishning ilmiy-amaliy jihatlari va davlat tomonidan qo'llab-quvvatlanishini tahlil qiladi. Soya O'zbekiston tuproq-iqlim sharoitiga mos kelishi, uni o'stirishning afzalliklari, jahon bozoridagi o'rni, shuningdek, uni yetishtirishda duch kelinadigan qiyinchiliklar va ularning yechimlari haqida ma'lumot beradi. Mamlakatda soya yetishtirishni kengaytirish bo'yicha qabul qilingan qarorlar, jumladan, Prezidentning tegishli farmonlari va qarorlari ta'kidlangan. Soya sanoat mahsulotlari uchun muhim oqsil va yog' manbai ekanligi, uni yetishtirish bo'yicha olib borilayotgan tadqiqotlar va amaliy ishlar, jumladan, bio-preparatlardan foydalanish usullari ko'rib chiqilgan. Shuningdek, kelgusi yillarda amalga oshiriladigan ishlar, jumladan, yuqori navli urug'lar yetishtirish va fermer xo'jaliklari bilan hamkorlikni kuchaytirish masalalari ham ko'rsatib o'tilgan.
Kitob X.N.Atabayevaning "Soya" nomli asari bo'lib, unda soyaning morfologiyasi, biologiyasi va yetishtirish texnologiyalari haqida ma'lumot berilgan. Kitob soyaning xalq xo'jaligidagi ahamiyati, ozuqaviy qiymati, sanoatda qo'llanilishi, agrotexnik xususiyatlari, navlari, urug'chiligi, kasalliklari va zararkunandalariga qarshi kurash usullari kabi masalalarni qamrab oladi. Shuningdek, kitobda soyaning in vitro usulida o'stirishga kiritish texnologiyasi ham yoritilgan.
Ushbu monografiyada Oʻzbekistonning janubiy hududlari, xususan Surxondaryo viloyatining tuproq-iqlim sharoitida soya yetishtirishning oʻziga xos bioekofiziologik va agrotexnik xususiyatlari, yaʼni tuproqdagi namlik va uning oʻsimlik hayotidagi roli, suv tanqisligiga chidamliligi, fotosintez va nafas olish jarayonlarining dinamikasi, shuningdek turli navlarning suvni saqlash va suv tanqisligiga chidamlilik koʻrsatkichlari atroflicha oʻrganilgan. Tadqiqot natijalari asosida qurgʻoqchil va issiq mintaqalar uchun maqbul soya navlarini aniqlash va ularning bioekofiziologik xususiyatlarini chuqurroq oʻrganish hamda mintaqa tuproq-iqlim sharoitiga moslashgan navlarni tanlash boʻyicha tavsiyalar berilgan.
Ushbu maqola Oʻzbekistonda soya yetishtirishni rivojlantirishga bag'ishlangan. Unda Qishloq xo'jaligini isloh qilish, xususan soya ekishning ahamiyati, Prezident qarorlari asosida soya ekishni tashkil etish va rivojlantirish bo'yicha ko'rilayotgan chora-tadbirlar tahlil qilingan. 2017-yilda viloyatlar kesimida soya ekilgan maydonlar va hosildorlik jadvali keltirilgan. Maqolada soya agrotexnologiyasi, urug'chilik va ekish me'yorlari muhokama qilinib, Buxoro viloyatidagi soya yetishtirishdagi muammolar va ularning sabablari ko'rsatilgan. Soya yetishtirishning tuproq-iqlim sharoitlariga mos navlarni tanlash va joylashtirish muhimligi ta'kidlanib, bu ekinning iqtisodiy va ijtimoiy ahamiyati yoritilgan.
Ushbu avtoreferat, Qashqadaryo viloyatining och tusli bo'z tuproqlari sharoitida mahalliy va xorijiy soya navlarini asosiy ekin sifatida etishtirishda azotli o'g'itlar me'yorini o'rganish orqali, soya donining oqsil va moylilik darajasini oshirish agrotexnologiyasini takomillashtirishga bag'ishlangan. Tadqiqotda turli azotli o'g'it me'yorlarining soya o'sishi, rivojlanishi, dukkaklar shakllanishi, hosildorlik va don sifati ko'rsatkichlariga ta'siri o'rganilgan. Tadqiqot natijalari bo'yicha tavsiyalar ishlab chiqilgan va ularning amaliy ahamiyati asoslab berilgan. Xususan, mahalliy navlar uchun 120 kg/ga, xorijiy navlar uchun esa 150 kg/ga azotli o'g'it qo'llash tavsiya etiladi.