Ushbu kitob dariy tilining frazeologik iboralariga bag‘ishlangan bo‘lib, unda dariy tilida so‘zlashuvchi aholining kundalik nutqida ishlatiladigan iboralar, ularning ma’nolari va qo‘llanilishi o‘rin olgan. Kitobda aforizmlar, qo‘shiqlar, matallar va mashhur hikoyalar ham mavjud.
Kitobda dariy tilidagi so'zlashuv nutqining o'ziga xos xususiyatlari, shevalar va ularning adabiy tildan farqi, shuningdek afg'on matbuotidan olingan materiallar asosida tuzilgan turli xil hikoyalar, latifalar, qo'shiqlar va iboralar keltirilgan.
Ushbu dissertatsiya avtoreferati Oʻzbekiston davlat sharqshunoslik universiteti huzuridagi ilmiy darajalar beruvchi DSc.03/30.12.2019.Fil/Tar.21.01 raqamli ilmiy kengash tomonidan tayyorlangan bo'lib, unda Uktamova Xilolaxon Azamat qizi tomonidan tayyorlangan „Dari tilining grammatik manbalarida fonetika va morfologiya masalalari“ mavzusidagi doktorlik dissertatsiyasi muhokama qilinadi. Tadqiqotda dari tilining klassik davridagi va hozirgi zamonidagi fonetika va morfologiya masalalari, ularning tarixiy rivojlanishi va oʻziga xos jihatlari ilmiy-amaliy tahlil qilingan.
Maqola dariy tilidagi harbiy atamalarning xususiyatlarini tahlil qiladi. Unda dariy tilidagi harbiy atamalarning ma'nosi va mohiyati ochib berilgan. Maqolada dariy tilining leksikasi, harbiy soha, terminlar, harbiy tuzilmalar, affiksatsiya, kompozitsiya va leksikolizatsiya kabi asosiy tushunchalar ko'rib chiqiladi.
Ushbu dissertatsiya tadqiqoti 'Dari tilida so'z yasalishining ichki lingvistik usullari' mavzusiga bag'ishlangan bo'lib, unda Dari tilining lug'at boyligini shakllantirishdagi ichki manbalar asosida so'z yasalishi, bu jarayondagi qonuniyatlar, ommalashgan va nochor usullar hamda ularning lingvistik va ekstralingvistik omillari tahlil qilingan. Tadqiqotda affiksal va yarimaffiksal usullar, omonimik qatorlar, sintaktik usullar, shuningdek, turli soha terminologiyasining yuzaga kelishi kabi masalalar atroflicha o'rganilgan. Ilmiy-amaliy natijalar zamonaviy Dari tilining leksik qatlamini boyitishga xizmat qiladi.
Ushbu doktorlik dissertatsiyasi forsl, dariy va tojik tillaridagi iqtisodiy terminlarning qiyosiy tahliliga bag'ishlangan. Unda ushbu tillardagi iqtisodiy terminlarning fonetik, leksik-semantik va morfologik jihatdan qiyosiy tahlili amalga oshirilgan. Tadqiqotda iqtisodiy terminlarning o‘zlashishi, ularning shakllanish usullari, ko‘p ma’noliligi va dupletlar mavzusiga alohida urg‘u berilgan. Tadqiqot natijalari forsl, dariy va tojik tillaridagi iqtisodiy terminologiyaning o‘ziga xos xususiyatlarini ochib beradi.
Ushbu dissertatsiya fors, dariy va tojik tillaridagi iqtisodiy terminlarning qiyosiy tahliliga bag'ishlangan bo'lib, o'z ichiga kirish, uchta asosiy bob va xulosani oladi. Kirish qismida tadqiqotning dolzarbligi, maqsadi va vazifalari, ilmiy yangiligi, asosiy masalalari va farazlari, shuningdek, mavzu bo'yicha adabiyotlar sharhi berilgan. Birinchi bobda fors, dariy va tojik tillaridagi iqtisodiy terminlarning fonetik tizimining qiyosiy tahlili, jumladan, unlilar va undoshlarning qiyosiy tahlili, diftonglarning qiyosiy o'rganilishi yoritilgan. Ikkinchi bobda iqtisodiy terminlarning yaralilish usullari, jumladan, tub va yasama terminlar, shuningdek, o'zlashma terminlar qiyosiy tahlil qilingan. Uchinchi bobda esa iqtisodiy dubletlarning leksik-struktura tahlili, jumladan, o'ziga xos va o'zlashtirilgan dubletlar hamda kontekstual dubletlar o'rganilgan. Xulosa qismida esa tadqiqot davomida aniqlangan asosiy xulosalar va ularning ilmiy ahamiyati bayon etilgan.
Ushbu kitob daryolar, ularning tizimlari, tuzilishi, shakllanishi va geografik xususiyatlariga bag'ishlangan. Daryolarning suv havzalari, suv yig'ilish maydonlari, irmoqlari, suv rejimiga ta'sir etuvchi omillar batafsil yoritilgan. Kitob gidrologiya, geografiya va ekologiya sohalari uchun muhim ma'lumotlarni o'z ichiga oladi.
Kitobda dariy tilining morfologiyasi, so'z turkumlari, ularning grammatik xususiyatlari, shakllanishi va qo'llanilishi to'g'risida ma'lumotlar berilgan. Unda ot, sifat, son, olmosh va fe'l kabi so'z turkumlarining grammatik xususiyatlari batafsil tahlil qilingan.
Ushbu kitob dariy tilida fe'l-kesimning ifodalanishiga bag'ishlangan. Unda dariy tilidagi fe'l - kesimning qanday ifodalanishi, uning faqat shu tilga xos xususiyatlari, kesimning tipologiyasi, ifodalanish usullari haqida ma'lumotlar keltirilgan. Shuningdek, fe'l-kesim bilan yuzaga kelishi mumkin bo'lgan chalkashliklar va dariy tilida mavjud go'zal iboralar orqali fe'l-kesimning ifodalanish imkoniyatlari ko'rsatilgan.