IQTISODIYOT
Qisqacha mazmun mavjud emas.
Qisqacha mazmun mavjud emas.
Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan Toshkent Davlat Iqtisodiyot Universiteti talabalari uchun malakaviy amaliyotni o'tash bo'yicha uslubiy qo'llanma sifatida ishlab chiqilgan. Qo'llanma "Iqtisodiyot (sanoat)" ta'lim yo'nalishi bo'yicha bitiruvchi kurs talabalariga mo'ljallangan bo'lib, amaliyotni tashkil etish, o'tkazish va baholash tartibini belgilaydi.
Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi oliy o'quv yurtlari talabalari uchun "Sanoat iqtisodiyoti" fanidan o'quv qo'llanma sifatida mo'ljallangan. Qo'llanma sanoatning nazariy va amaliy asoslarini, uning milliy iqtisodiyotdagi o'rni, tarmoq tuzilmasi, boshqaruv tizimi, rejalashtirish, samaradorlik, fan-texnika taraqqiyoti, resurslardan foydalanish, baho va baholash kabi masalalarni qamrab olgan.
Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi oliy ta'lim muassasalari talabalari uchun mo'ljallangan malaka oshirish amaliyoti dasturi va metodologik ko'rsatmalarini o'z ichiga oladi. Amaliyotning maqsadi, vazifalari, uni tashkil etish va talabalar hamda tashkilotlarning majburiyatlari batafsil yoritilgan. Kitobda amaliyot davomida bajariladigan ishlar, ularning davomiyligi, hisobot tayyorlash tartibi, baholash mezonlari va amaliyotga oid qo'shimcha ma'lumotlar keltirilgan. Kitob talabalarning amaliy ko'nikmalarini oshirishga va nazariy bilimlarini mustahkamlashga qaratilgan.
Kitobda iqtisodiyot va uni tashkil etuvchi omillar, ishlab chiqarish, taqsimot, ayirboshlash, iste'mol kabi jarayonlar, resurslar, ularning cheklanganligi, talab va ehtiyojlar, shuningdek, aholi daromadlari, soliqlar va ularning turlari, bozor iqtisodiyotiga o'tishning asosiy tamoyillari kabi masalalar yoritilgan.
Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi sanoat iqtisodiyotining turli jabhalariga bag'ishlangan. Unda sanoatning mohiyati, tarkibi, o'rni va ahamiyati, resurslar bilan ta'minlanishi, tashkil etish shakllari, samaradorligi, investitsiyalar, innovatsiyalar, mehnat unumdorligi, tannarx, baho siyosati va raqobatbardoshlik kabi masalalar keng yoritilgan. Kitob bozor iqtisodiyoti sharoitida sanoatni rivojlantirish strategiyalari va taktikalarini ishlab chiqishda nazariy va amaliy bilim berishga qaratilgan.
Mening bitiruv malakaviy ishim mavzusi hozirgi kunda dolzarb boʻlib, uning echimini topish yanada mas'uliyatli masalalardan biri boʻlib hisoblanadi. Men BMI mavzusini yoritishda barcha ma'lumotlardan foydalandim: jumladan, malakaviy amaliyot davrida ishlab chiqarish korxonalaridan olingan ma'lumotlar, texnologik qurilmalarning chizmalari, ularning ishlash prinsiplari, texnik tavsiflari, xom-ashyo va tayyor mahsulotlarning tavsiflari, ishlab chiqarish korxonalarida hosil boʻladigan chiqindilar va ularni qayta ishlash usullari, internet ma'lumotlari va boshqalardan foydalandim. Ushbu ma'lumotlarga tayangan holda «Polistirol sopolimeri ishlab chiqarish jarayonida polimerlovchi qurilmani takomillashtirish (Q=32 t/y)» nomli BMI ishini loyihaladim. Natijada tanlangan texnologiyaga mos keladigan texnologik rejimlar bayon qilindi va ortiqcha sarf-harajatlarga yo'l qoʻyilmadi. Men bajargan BMIda kirish, umumiy qism, texnologik qism, iqtisodiy qism, mehnat muhofazasi, atrof-muhit muhofazasi, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati, ilovalar keltirilgan. Texnologik qismda mahsulot ishlab chiqarish texnologiyasi, konkret turdagi maxsulotlar uchun tegishli texnologik, mexanik, issiqlik va boshqa hisoblar, ularning tahlili, asosiy qurilmalar hamda moddiy balans hisoblari keltirilgan. Chizmalarda asosiy ishlab chiqarish texnologik liniyasi, asosiy qurilma va uning qirqimlari, shuning bilan birgalikda iqtisodiy koʻrsatkichlar jadvali berilgan. Ishlab chiqarish jarayonida e'tiborga olinishi kerak boʻladigan mehnat muhofazasi va atrof-muhit muhofazasi, ish jarayonida ajralishi mumkin boʻlgan zararli texnologik chiqindilar va ularni oldini olish choralari berilgan. Iqtisodiy qismda esa barcha bajarilgan ishlarning natijasida erishiladigan iqtisodiy koʻrsatkichlar hisoblanib, jadval shaqlida bayon qilingan. Loyihalanayotgan ushbu texnologik liniya men o'ylaymanki, qisqa muddatlarda qilingan barcha sarf-harajatlarni qoplaydi.
Maqolada qadimiy Mirzacho'l hududida shaharsozlik madaniyatining rivojlanishi tarixi, bu hududning geografik o'rni, qadimda dehqonchilik va chorvachilikning rivojlanishi, Buyuk Ipak yo'lining ahamiyati, shahar va karvonsaroylarning paydo bo'lishi, ularning savdo aloqalari bilan bog'liqligi, shuningdek, Nurato (Xushkat) shahri misolida shaharsozlikning yuksalishi va tanazzuli sabablari ko'rib chiqiladi.
Ushbu jurnalning 2017 yil 6-sonida O'zbekiston sanoatining tarkibiy o'zgarishlarini xalqaro tasniflash asosida statistik o'rganishga bag'ishlangan maqola mavjud. Unda sanoatning iqtisodiy rivojlanishdagi o'rni, jahon iqtisodiyotiga integratsiyasi, sanoat tarmoqlarining rivojlanish tendentsiyalari va ularning O'zbekiston iqtisodiyotidagi ulushi tahlil qilingan. Maqolada jahon tajribasi va milliy qonunchilik asosida O'zbekiston sanoatining modernizatsiyasi va diversifikatsiyasi bo'yicha takliflar berilgan.
Ushbu darslik sanoat iqtisodiyotining turli jabhalarini, jumladan, sanoatning roli, tarmoq tuzilmasi, ishlab chiqarishni rejalashtirish, tannarx, foyda, raqobatbardoshlik va xomashyo ta'minotini qamrab oladi.